شهيدعلی فتحي پور درگاه

سمه تعالي

امام جعفر صادق (ع) ششمين اختر از آسمان امامت و ولايت است كه در جامعه آن زمان به نام صادق و دانشمند آل محمد ص شهرت داشت. امام صادق ع بعد از رحلت پدر بزرگوارشان امام محمد باقر (ع) در سنه 117 هجري كه توسط عوامل حكومتي بني اميه مسموم و شهيد شده بودند عهده دار مقام ولايت و امامت در جهان تشيع شدند.
فرصت ايجاد شده از درگيري بني اميه با مخالفان حكومت موجب شد تا كساني كه به نام دفاع از حريم اهل بيت پيامبر قيام كرده بودند، آخرين خليفه امويان را شكست داده و به اين ترتيب دوره جديد از حاكمان به نام بني عباس بر سرزمينهاي اسلامي آغاز گرديد.
امام صادق (ع) با آگاهي از عمق استراتژي هر دو گروه بني اميه و بني عباس در حاشيه سرگرم گسترش حوزه معارف اسلام و ارشاد و هدايت مردم و دفاع از آرمانهاي اسلامي شدند و مصلحت نديدند در خواستهاي همكاري با پيروزمندان عرصه خلافت و يا تلاش در جهت تصاحب كرسي خلافت را پاسخ مثبت دهند.
در عهد امام صادق (ع) به سبب گسترش عرصه فكر و انديشه ، فرقه هاي مختلفي اعم از عوامل حكومتي و يا NGOهاي مستقل بوجود آمد و دشمنان اسلام با دامن زدن به اختلافات عقيدتي و طرح شبهات ديني تلاش مي كردند تا جاذبه اسلام را براي رهپويان طريق هدايت كمرنگ نمايند.
امام صادق (ع) بعنوان جانشين خدا در زمين مي بايست مدبرانه و هوشمندانه با اين نابسامانيها مبارزه كند و جويبار اسلام را كه از قله هاي زلال نبوي نشات گرفته و در مسير حيات خود خونهاي پاك اجداد طاهرينش، آن را از دسيسه دشمنان حفظ نموده موانع پيش رو را بر طرف كرده و در صراط مستقيم الهي آن را روان سازد، تا تشنگان حقيقت با نوشيدن آن، حيات طيبه اي الهي را با تمام وجود احساس نمايند.
اين فرصت استثنائي را شرايط زمانه براي امام فراهم كرد، امام به دور از درگيريهاي سياسي چنان تحول در آموزش و پرورش، تحقيق و توسعه مكتب اسلام ايجاد نمود كه تعداد شاگردان حوزه هاي درسي آن را بالغ بر چهار هزار نفر ذكر كرده اند، نكته ظريف آنكه ، دانشجويان آن حضرت لزوماً براي فراگيري فقه شيعه جمع نشده بودند. تعداد قابل توجهي از دانشجويان در رشته هاي علم نجوم، زيست شناسي ، تاريخ اديان، فيزيك، شيمي، رياضيات، پزشكي ، داروسازي نزد آن حضرت تلمذ ميكردند، آوازه دانشگاه امام صادق (ع) در آن زمان تا آنجا شهرت يافت كه علاقه مندان به كسب دانش و پژوهش از نقاط دور و نزديك با مشقات فراوان خود را به حوزه درسي مدينه مي رساندند.
در خبرها چنين آمده كه شاگردان برجسته امام صادق (ع) و احياناً دست پروردگان ساير امامان، از مجموع مباحث مطروحه در كلاسهاي درسي آن حضرت چهار صد كتاب تاليف نمودند كه به چهار صد اصل معروف شد و بعد ها همين منابع، رفرانس محدثين و فقهاي بزرگ شيعه ( كليني – صدوق و شيخ طوسي) براي تدوين كتب اربعه شيعه يعني كافي، من لايحضره الفقيه _ تهذيب و استبصار گرديد.
از نخبه هاي علمي آن عصر كه از محضر امام صادق (ع) خوشه چيني نموده، جابر بن حيان ، شيمي دان معروف است كه كتب او در زمينه هاي كلامي ، زيست شناسي و شيمي در قرون وسطي به زبانهاي مختلف ترجمه و قرنها در دانشگاههاي اروپايي مورد استفاده بوده است و اين نكته ايست كه غربيها آن را كتمان نمي كنند.
يكي از مباحث مهم آن حضرت، پاسخهاي مستدل امام صادق (ع) به شبهات و تبيين تحريفات مي باشد كه نقش موثري در شفاف سازي اعتقادات و رفع ابهامات براي همه اعصار و قرون داشت.
مجموعه مباحثات و بحث و گفتگوهاي فقهي و پاسخهاي آن حضرت به مسايل مطروحه، شرايط استثنائي را براي آن حضرت فراهم نمود كه بعد ها مذهب پيروان آمام علي (ع) به نام مذهب جعفري و امام جعفر صادق (ع) به نام رئيس مذهب شيعه در تاريخ ثبت و ضبط گرديد.
البته فرصت مغتنمي كه نصيب امام صادق (ع) شده بود ديري نپائيد، زيرا از يك طرف ، منصور عباسي بر سرزمينهاي اسلامي تسلط پيدا كرده بود و ديگر احساس نياز به بهره مندي از نام امام صادق (ع) و اهل بيت عصمت و طهارت نمـي نمود و لذا براي سركوب دشمنان ، متوسل به ايجاد رعب و خفقان در جامعه شده و براي توجيه حركت سبعانه اش گفته بود هنوز بقاياي مروانيان و عناصر منتسب به بني اميه در گوشه و كنار ايجاد مزاحمت مي كنند، هنوز فرزندان علي (ع) شمشيرهاي خود ر ا غلاف ننموده اند و ما چاره اي جز اعمال خشونت و سركوب دشمنان نداريم.
امام صادق (ع) از هر فرصتي كه بدست مي آمد نسبت به افشاگري جنايات حاكمان اقدام و جامعه را به وظيفه براندازي جباران، هدايت مي نمودند.
منصور از موقعيت بالاي امام صادق (ع) در جامعه هراسناك بود ، لذا در اواخر عمر شريف آن حضرت، محدوديتهاي زيادي براي ايشان ايجاد كرد، ايشان را از مدينه به بغداد فراخواند و تحت نظر گرفت، بارها به ساحت مقدس آن حضرت جسارت نمود و سرانجام آن حضرت در سن 65 سالگي و در سنه 148 هجري به تحريك منصور عباسي مسموم و به جوار رحمت حق شتافت، مزار شريف آن حضرت در قبرستان بقيع در مدينه منوره مي باشد.
از جمله كلمات حكمت آميز آن حضرت :
فرموده اند ، مسلمان و مومن به كمال شايستگي مطلوب نمي رسد مگر آن كه سه خصلت دراو ظهور و بروزداشته باشد :
1- در امر دين به شناخت كافي دست يابد.
2- در مسائل اقتصادي، موازنه و ميانه روي را از دست ندهد و با حسن تدبير و برنامه ريزي حركت كند.
3- در پيش آمدها و حوادث ، خويشتن دار و شكيبا باشد.